فصل مربوط به ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم، فصلی است که در مورد مالیات بر مشاغل صحبت می‌نماید یعنی فقط مربوط به اشخاص حقیقی می‌باشد. در متن این ماده بیان شده است که:
“مودیان موضوع این فصل این قانون مکلفند اظهارنامه مالیاتی مربوط به فعالیت‌های شغلی خود را در یک سال مالیاتی برای هر واحد شغلی یا برای هر محل جداگانه طبق نمونه‌ای که وسیله سازمان امور مالیاتی کشور تهیه خواهد شد تنظیم و تا آخر خرداد ماه سال بعد به اداره امور مالیاتی محل شغل خود تسلیم و مالیات متعلق را به نرخ مذکور در ماده (۱۳۱) این قانون پرداخت نمایند.”
همانطور که در این ماده بیان شده است کلیه اشخاص حقیقی مشمول قانون مالیاتهای مستقیم که از آن‌ها به عنوان مؤدی نام برده است می‌بایست اظهارنامه مالیاتی خود برای هر سال مالی نهایتاً تا پایان خرداد ماه سال بعد تنظیم و به سازمان ارسال نمایند و مالیات ابرازی خود را به حساب سازمان امور مالیاتی واریز کنند.
در این متن نکات مهمی نهفته است که خوب است نگاهی به آن‌ها داشته باشیم. در ابتدا به تفاوت مدت زمانی در مورد ارسال اظهارنامه بین اشخاص حقیقی و حقوقی می‌پردازیم. در متن ماده ۱۱۰ قانون مالیاتهای مستقیم برای مدت زمان ارسال اظهارنامه اشخاص حقوقی آورده است که این اشخاص می‌توانند تا ۴ ماه پس از سال مالی خود اظهارنامه را ارسال نمایند اما در متن ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم تاریخ دقیق پایان خرداد را برای اشخاص حقیقی عنوان کرده است که دلیل آن به تفاوت بین سال مالی اشخاص حقیقی و حقوقی برمی‌گردد.
درواقع سال مالی برای اشخاص حقیقی الزاماً منطبق بر سال شمسی می‌باشد و قابلیت تغییر ندارد درصورتی که اشخاص حقوقی می‌توانند سال مالی خود را انتخاب نمایند. پس برای اشخاص حقیقی در ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم فرصت را تا پایان خردادماه یعنی سه ماه پس از پایان سال مالی عنوان کرده است در صورتی که برای اشخاص حقوقی چهار ماه عنوان شده و عمده دلیل آن به تفاوت بین تکالیف این دو گروه برمی‌گردد که برای اشخاص حقوقی مدت زمان بیشتری را در نظر گرفته است.
اما مورد بعدی که در ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم باید مورد توجه قرار بگیرد آنست که، اظهارنامه مالیاتی باید حتماً منطبق بر نمونه سازمان امور مالیاتی باشد تا مورد تایید قرار گیرد و نمی‌توان اطلاعات را طی گزارش مالی با ظاهری متفاوت از نمونه سازمان امور مالیاتی ارسال کرد برخلاف روال استانداردهای حسابداری که توسط سازمان حسابرسی کشور تدوین می‌گردند و در آن صرفاً نمونه‌ای جهت پیشنهاد برای تهیه صورت‌های مالی عنوان می‌کند و انواع دیگر را خلاف قانون نمی‌داند.
فرصت پرداخت مالیات بر درآمد
فرصت پرداخت مالیات بر درآمد مشاغل اشخاص حقیقی مطابق با ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم تنها تا پایان خرداد ماه سال بعد خواهد بود و فقط در صورتی که خود سازمان امور مالیاتی به هر دلیلی این مدت را تمدید نماید می‌توان از این فرصت استفاده نمود و تا پایان مهلت اعلامی سازمان پرداخت را انجام داد. حتی اگر چنانچه پرداخت مبلغ مالیات برای مؤدی سخت باشد، سازمان امور مالیاتی این موضوع را تسهیل نموده و این امکان را گذاشته است که با پرداخت ۴۰% از مبلغ مالیات متعلقه، مابقی را طی ۶ قسط تقسیم کرده و پرداخت نماید.
تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم اشخاص حقیقی
یکی از پرکاربردترین مسائل قانون مالیاتهای مستقیم برای مشاغل و اشخاص حقیقی مربوط به تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم است. در این تبصره عنوان شده است که:
“سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند برخی از مشاغل یا گروه‌هایی از آنان را که میزان فروش کالا و خدمات سالانه آن‌ها حداکثر ده برابر معافیت موضوع ماده (۸۴) این قانون باشد از انجام بخشی از تکالیف از قبیل نگهداری اسناد و مدارک موضوع این قانون و ارائه اظهارنامه مالیاتی معاف کند و مالیات مودیان مذکور را به صورت مقطوع تعیین و وصول نماید. در مواردی که مؤدی کمتر از یک سال مالی به فعالیت اشتغال داشته باشد مالیات متعلق نسبت به مدت اشتغال محاسبه و وصول می‌شود.”
در تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم عنوان شده است که چنانچه سازمان امور مالیاتی بخواهد، می‌تواند مشاغلی را که درآمد یا فروش آن‌ها در سال حداکثر ۱۰ برابر ماده ۸۴ همین قانون یعنی ماده مربوط به معافیت مالیات حقوق باشد را از ارسال اظهارنامه و نگهداری مدارک معاف و با تکمیل فرم مورد نظر همین ماده مالیات مقطوعی را برای این اشخاص در نظر گرفته و از ایشان دریافت نماید.
مشمولین تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم در سال ۱۴۰۳
مطابق با لایحه بودجه تنظیمی در پایان سال ۱۴۰۲، مبلغ اشخاص مورد نظر تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم نیز مشخص شد که مطابق با آن مشاغل دارای فروش یا درآمد کمتر ۱۸۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ در سال ۱۴۰۲ بنا به تشخیص سازمان امور مالیاتی می‌توانند از این موقعیت استفاده کرده و با پر نمودن فرم و پرداخت مالیات تکلیف خود را به پایان برسانند.
چه اشخاصی نباید از تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم استفاده نمایند؟
برخی اشخاص مبالغی به حساب بانکی ایشان واریز می‌شود که جزء فروش و درآمد آن‌ها نیست. به عنوان مثال سود سپرده بوده است یا جزئی از درآمدهایی است که پیش از آن با پرداخت مالیات مقطوعی از پرداخت مالیات برای آن معاف هستند مانند فروش ساختمان؛
در این موارد مؤدی باید با ارسال اظهارنامه و ارائه اسناد و مدارک اثبات نماید که آن مبالغ ورودی به حساب بانکی مربوط به درآمد نبوده و نباید بابت آن مالیاتی را پرداخت نماید. این شخص اگر از تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم استفاده نماید کلیه مبالغ ورودی به حساب نزد سازمان امور مالیاتی آن شخص مشمول مالیات تشخیص داده شده و از آن مبالغ نیز مالیات اخذ می‌گردد.
