در خصوص ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم باید گفت که همه فعالان اقتصادی حقیقی و حقوقی مکلف به پرداخت درصدی از درآمد یا سود خود به عنوان مالیات هستند.در قانون برای همه مؤدیان نرخ مالیات‌پردازی مشخص و معین شده است. طبق قانون مالیات‌های مستقیم ماده ۹۵ و ۹۶ اشخاص فعال اقتصادی به دو دسته اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی تقسیم بندی شده‌اند.
ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم نرخ مقطوع ۲۵% رو برای محاسبه مالیات اشخاص حقوقی تعیین کرده و در نظر گرفته و برای فعالان اقتصادی حقیقی (فروشگاه‌ها و کارگاه‌ها و…) که در اداره ثبت شرکت‌ها تحت عنوان شرکت یا موسسه به ثبت نرسیده‌اند و با نام یا عنوان تجاری خود مشغول فعالیت‌های اقتصادی هستند در ماده ۱۰۱ قانون مالیات‌های مستقیم اعلام کرده است که پس از کسر معافیت‌های مقرر در قانون به نرخ‌های ذکر شده در ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم محاسبه می‌گردد.
پیرو بخشنامه‌های شماره ۲۰۰/۹۶/۱۵۸ مورخ ۱۳۹۶/۰۲/۰۷ و شماره ۲۱۰/۱۴۰۰/۴۹ مورخ ۱۴۰۰/۰۶/۲۹ در ارتباط با مقررات تبصره ۷ ماده ۱۰۵ و تبصره ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۱۳۹۴/۰۴/۳۱، به آگاهی می‌‌رساند:
منظور از بدهی مالیاتی مندرج در تبصره ۷ ماده ۱۰۵ و تبصره ماده ۱۳۱ اصلاحی مصوب ۱۳۹۴، کلیه بدهی‌های قطعی شده سال قبل با منشاء مالیات بر عملکرد اعم از اصل و کلیه جرایم تصریح شده در قانون مالیات‌های مستقیم می‌باشد. اشخاص حقیقی که به فعالیت‌های تولیدی بازرگانی یا خدماتی اشتغال دارند و مطابق با ماده ۱ قانون مالیات‌های مستقیم مؤدی محسوب می‌گردند و الزام به ارسال اظهارنامه دارند و الزام به پرداخت دارند با استفاده از ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم مالیات آن‌ها محاسبه می‌شود.
نرخ‌های ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم اصلاحات سال ۱۴۰۱
ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم و نرخ‌های نهایی آن که مربوط به اصلاحات سال ۱۴۰۱ می‌باشد نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی به استثنای مواردی که طبق مقررات این قانون دارای نرخ جداگانه‌ای می‌باشد به شرح زیر است:
- تا میزان دو میلیارد ریال (۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ پانزده درصد (%۱۵)
- نسبت به مازاد بر دو میلیارد ریال (۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا میزان چهار میلیارد (۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ بیست درصد (۲۰%)
- نسبت به مازاد یک میلیارد (۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ بیست و پنج درصد (۲۵%)
به موجب تصویب نامه شماره ۷۷۸۹۹/ت۵۹۷۲۷هـ مورخ ۱۴۰۱/۰۵/۰۹، نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی (مشاغل، املاک اجاری و…) طبقه اول، به مبلغ ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال و نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی (مشاغل، املاک اجاری و…) طبقه دوم به مبلغ ۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال، افزایش یافت.
به موجب بند ۳۰ ماده واحده قانون اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم، مصوب ۱۳۹۴/۰۴/۳۱، این متن و تبصره آن جایگزین ماده (۱۳۱) قانون شد.
نرخ‌های ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم قبل از اصلاحات سال ۱۴۰۱
تا میزان سی میلیون (۳۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ پانزده درصد (۱۵%)، تا میزان یکصد میلیون (۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال در آمد مشمول مالیات سالانه نسبت به مازاد سی میلیون (۳۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال به نرخ بیست درصد (۲۰%)، تا میزان دویست و پنجاه میلیون (۲۵۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال درآمد مشمول مالیات سالانه نسبت به مازاد یکصد میلیون (۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال به نرخ بیست و پنج درصد (%۲۵)، تا میزان یک میلیارد (۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال درآمد مشمول مالیات سالانه نسبت به مازاد دویست و پنجاه میلیون (۲۵۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال به نرخ سی درصد (۳۰%)، نسبت به مازاد یک میلیارد (۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ سی و پنج درصد (۳۵%).»
پیرو بخشنامه‌های شماره ۲۰۰/۹۶/۱۵۸ مورخ ۱۳۹۶/۰۲/۰۷ و شماره ۲۱۰/۱۴۰۰/۴۹ مورخ ۱۴۰۰/۰۶/۲۹ در ارتباط با مقررات تبصره ۷ ماده ۱۰۵ و تبصره ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۱۳۹۴/۰۴/۳۱، به آگاهی می‌‌رساند:
منظور از بدهی مالیاتی مندرج در تبصره ۷ ماده ۱۰۵ و تبصره ماده ۱۳۱ اصلاحی مصوب ۱۳۹۴، کلیه بدهی های قطعی شده سال قبل با منشاء مالیات بر درآمد (عملکرد) اعم از اصل و کلیه جرایم تصریح شده در قانون مالیات های مستقیم می باشد.
هیئت وزیران در جلسه ۱۴۰۱/۰۵/۰۵ به پیشنهاد شماره ۲/۲۰۴۵ مورخ ۱۴۰۱/۰۱/۱۸ وزارت امور اقتصادی و دارایی و به استناد ماده ۱۷۵ اصلاحی قانون مالیات‌های مستقیم- مصوب ۱۳۸۰- تصویب کرد:
با توجه به نرخ تورم اعلامی از سوی مرکز آمار ایران، نصاب‌های مندرج در قانون مالیات‌های مستقیم به شرح جدول زیر تعدیل می‌شوند:
| ردیف | شرح نصاب | ماده قانونی | مبلغ (ریال) |
| ۱ | حد نصاب طبقه اول حق الوکاله مراجع اختصاصی غیر قضایی | بند د ماده ۱۰۳ قانون | ۴۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
| ۲ | حد نصاب طبقه دوم حق الوکاله مراجع اختصاصی غیر قضایی | بند د ماده ۱۰۳ قانون | ۱,۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
| ۳ | بخشودگی مالیاتی نسبت به بدهی مالیات های قبل از سال ۱۳۸۱ | تبصره ماده ۱۳۰ قانون | ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ |
| ۴ | طبقه اول نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی (مشاغل، املاک اجاری و …) | تبصره ۱۳۱ قانون | ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
| ۵ | طبقه دوم نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی (مشاغل، املاک اجاری و …) | ماده ۱۳۱ قانون | ۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
| ۶ | بخشودگی هزینه های تحقیقاتی و پژوهشی اشخاص حقوقی خصوصی و تعاونی در واحدهای تولیدی و صنعتی | بند س ماده ۱۳۲ قانون | ۱۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
| ۷ | پذیرش هزینه های پرداختی قابل قبول | تبصره ۳ ماده ۱۴۷ قانون | ۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
| ۸ | هزینه های فرهنگی و ورزشی و رفاهی کارگران | بند ۱۰ ماده ۱۴۸ قانون | ۲,۵۰۰,۰۰۰ |
| ۹ | ممنوع الخروج کردن اشخاص حقوقی تولیدی دارای پروانه بهره برداری | ماده ۲۰۲ قانون | ۲۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
| ۱۰ | ممنوع الخروح کردن سایر اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی تولیدی | ماده ۲۰۲ قانون | ۸,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
| ۱۱ | ممنوع الخروج کردن سایر اشخاص حقیقی | ماده ۲۰۲ قانون | ۴۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
